روزنامه سفیر ایلام

سفیر ایلام |

اهمیت و ویژگی های صنعت پتروشیمی

صنعت شیمیایی از جمله صنایع مطرح در چند دهه گذشته به شمار می آید که توجه خاص کشورها به این صنعت موجب رونق و فراگیری آن در جهان شده است و در حال حاضر این صنعت پس از صنایع غذایی و خودروسازی سومین صنعت بزرگ جهان محسوب می‌شود.

ایران نیز به ‌عنوان چهارمین تولیدکننده نفت جهان و با دارا بودن دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا، ۸۰ درصد درآمدهای صادراتی خود را از نفت و گاز تامین می‌کند و امیدوار است بتواند ۱۴ درصد از بازار جهانی پتروشیمی را در دست بگیرد و ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی خود را به ۲۳ میلیون تن در سال افزایش دهد.

صنعت پتروشیمی یکی از بازوهای اصلی و توانمند صنعت نفت است که نقش بسزایی در تولید ناخالص ملی دارد و کشور ما با وجود ذخائر نفت و گاز فراوان به کمک مهندسین توانمند ایرانی در صنایع پایین دستی پتروشیمی راهی برای توسعه پایدار یافته اند.

کشف چاه‌های نفت و درآمدزایی بی‌دردسر آن بعد از گذشت چند دهه مصائب وابستگی به اقتصاد نفتی را در کشور نشان داد و مهم‌ترین عیب آن تک محصولی بودن اقتصاد کشور در تمام این سال‌ها بوده است.

با تحولاتی که در صنعت پتروشیمی بوجود آمد علاوه بر کاهش خام فروشی ، به ایجاد ارزش افزوده اقتصادی ، اشتغالزایی ، تولید و درآمد زایی رسیدیم که نمایانگر توسعه پایدار است.

یکی از مهمترین ویژگی های صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. بدین معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد.

از ویژگی های دیگر این صنعت، تنوع محصولات آن و تأمین مواد اولیه هزاران کارگاه و کارخانه صنایع پایین دستی آن است که از نظر اشتغال زایی و کسب درآمدهای ارزی و قطع وابستگی، نقش بسیار مؤثری در اقتصاد کشور دارد.

تولید محصولات پتروشیمی به گونه‌ای است که یک واحد اصلی در بالا دست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند، مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیل نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پروپیل را تأمین می‌کند.

در صنایع وابسته به نفت هر چه به طرف محصولات نزدیک به بازار مصرف متمایل شویم با فرصت‌های شغلی بیشتر و کم هزینه تر روبرو هستیم. به گونه ای که طبق گزارشات معتبر بین المللی برای ایجاد هر شغل در صنعت پالایش، به حداقل ۵۰۰ هزار دلار و در صنایع بالا دستی پتروشیمی ۳۶۰ هزار دلار سرمایه گذاری نیازمندیم. در حالی که در صنایع پایین دستی پتروشیمی نظیر صنایع پلاستیک با صرف هزینه‌ای به مراتب کمتر می‌توان به ایجاد اشتغال پرداخت.

صنعت پتروشیمی شاه کلید اجرای اقتصاد مقاومتی در کشور

صنعت پتروشیمی را می توان شاه ‌کلید اجرای اقتصاد مقاومتی در کشور دانست چراکه بدون خام‌فروشی و با ایجاد ارزش افزوده در بخش نفت و گاز، تولیدات این صنعت حدود یک سوم درآمدهای صادرات غیرنفتی کشورمان را شامل می‌شود.

این در حالی‌است که اگر گاز کشورمان حتی با بالاترین قیمت هم صادر شود از آن جایی که بابت آن شغلی در کشور ایجاد ‌و ارزش افزوده خلق نشده‌است، نمی‌تواند انتظارات اقتصاد مقاومتی را برآورده سازد.

مهم‌ترین محور اقتصاد مقاومتی درون‌زایی و برون‌نگری است که برای مقابله با تحریم‌ها طراحی و تنظیم شده‌ تا با کمترین وابستگی به خارج از کشور بتوان از این شرایط سخت عبور کرد و به خوداتکایی رسید.   

یکی از مصادیق بارز اقتصاد مقاومتی بهینه‌سازی مصرف و ایجاد ارزش افزوده با استفاده از منابع موجود و افزایش درآمدهای صادراتی از این طریق است بنابراین می‌توان گفت اصلی‌ترین پایه اقتصاد مقاومتی جلوگیری از خام‌فروشی محسوب می‌شود که تمام این تعریف را می‌توان در صنعت پتروشیمی دید.

اشتغال‌زایی از طریق صنایع و بنگاه‌های مولد یکی از موضوعات مورد تاکید سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. صنایعی می‌توانند بیشترین سهم در ایجاد اشتغال را داشته‌باشند که با ایجاد ارزش افزوده صادرات‌محور، در برابر نوسان‌های ارزی و کاهش ارزش پول ملی کشورمان دچار تعدیل نیرو نشوند؛ شرایطی که صنایع پتروشیمی کشورمان به طور ویژه از آن برخوردار است

تاثیر تحریم ها بر صنعت پتروشیمی/رشد صادرات پتروشیمی در تنگنای تحریم ها بی سابقه بود

صنعت پتروشیمی ایران به رغم تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا شاهد رشدی چشمگیر بوده و نوید بخش فرارسیدن پایان عصر خام‌فروشی نفت و تولید کالاهای ارزشمند و توسعه صادرات پتروشیمی در کشوراست.

از وقتی سایه تحریم بر اقتصاد نفتی کشورمان بلند و طولانی شد، شاهد کاهش چشم‌گیر درآمدزایی‌ها، رشد بیکاری و افزایش کسری بودجه و … بودیم.

همین تهدید، مسئولان را بر آن داشت تا به دنبال عایق ضد تحریم برای مهم‌ترین منبع درآمد زایی کشور باشند و تمام دولت‌های پس از انقلاب با توجه به شرایط فراز و نشیب تحریم‌ها، قطع وابستگی به اقتصاد نفتی را اولویت کار خود اعلام کردند؛ اولویتی که طی دهه‌های گذشته عملیاتی نشد.

یکی از مهم‌ترین راهبردهای ماندگاری و ثبات درآمدهای نفتی حتی در شرایط تحریم‌های سختگیرانه، جلوگیری از خام فروشی و افزایش محصولات پتروشیمی‌ها و تبدیل آن به فرآورده‌های مختلف برای رهایی از وابستگی به صادرات نفت خام است.

هر چند در طول دهه‌های گذشته تمرکز بر فروش هر چه بیشترِ نفت خام بوده اما در بحث توسعه پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، سرمایه‌گذاری‌های کلانی انجام شده است ونقش پتروشیمی در صادرات پر رنگ است.

یک نمونه از محصولات صنعت پتروشیمی کشورمان بنزین یورو ۵ است که نه تنها وابستگی ما را در واردات این محصول به خارج از کشور قطع کرد بلکه می‌تواند ما را به درآمدهای صادراتی هم برساند؛ بنزینی که یک لیتر آن هم برای فروش بر زمین نمی‌ماند و می‌تواند محلی امن برای سرمایه‌گذاری مردم باشد که مهم‌ترین نتیجه آن هم رشد اشتغال در کشور است.

مشکل مهم دیگر این صنعت مواجه با تحریم‌های یکجانبه از سوی آمریکا است که البته دیدیم در چند ماه گذشته با وجود اعمال تحریم‌ها روند صادرات محصولات پتروشیمی همواره مثبت بوده چرا که به گفته کارشناسان تنوع محصولات و مشتریان پتروشیمی امکان تحریم را به حداقل می‌رساند و هم اکنون در این شرایط هم به ۳۰ کشور دنیا محصولات پتروشیمی کشورمان صادر می‌شود.

جایگاه تاثیرگذار و گسترده صنعت پتروشیمی در اقتصاد ایران

صنعت پتروشیمی یکی از پول سازترین صنایع کشور به شمار می آید که سبب رشد و توسعه صنعتی و اقتصادی کشور و افزایش سرمایه گذاری خارجی می شود.

عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز با این توضیح که درآمد پتروشیمی به بانک‌ها می‌رود و بانک‌ها از این درآمد به مردم و تولیدکنندگان در مشاغل دیگر وام می‌دهند به همین دلیل حتی بانک‌ها به این حوزه ورود کرده و سرمایه‌گذاری کرده‌اند، می‌گوید: جایگاه صنعت پتروشمی پس از نفت در اقتصاد ایران بسیار گسترده و تاثیرگذار است تا جایی که برخی از وزارتخانه‌ها مانند وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی نیز شرکت‌ها و کارخانجات متعددی در حوزه صنایع پتروشیمی ایجاد کرده‌اند که نشان از وابستگی صدها صنعت دیگر به پتروشیمی است.  

این گزارش می‌افزاید: طبق تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با توجه به جایگاه ششم بخش ساخت مواد و محصولات شیمیایی در اقتصاد کشور می‌توان انتظار داشت که این بخش با تولید نهاده‌های مورد نیاز سایر بخش‌های اقتصادی و با نسبت کمتر دریافت نهاده از سایر بخش‌ها در تحقق اهداف برنامه‌های توسعه کشور ازجمله افزایش صادرات غیرنفتی و افزایش متوسط رشد سالیانه ارزش‌افزوده کشور نقش مؤثری داشته باشد. از این روی افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش و البته توجه به توسعه متناسب و تولید محصولاتی که در صنایع پایین دست این صنعت کاربرد داشته باشد توصیه می‌شود.

استان گازخیز ایلام بعد از عسلویه، بزرگترین ذخایر گازی کشور را داراست.

استان ایلام هم اکنون با ۱۹ هزار کیلومتر مربع وسعت و با جمعیتی معادل ۵۴۳ هزار نفر در غرب کشور واقع شده است. بر اساس مطالعات انجام شده حدود ۱۱ درصد ذخایر مستقل گاز کشور، معادل ۱۴ تریلیون فوت مکعب و هم چنین بیش از ۳/۵ درصد ذخایر نفت خشکی ایران، معادل ۱۱/۸۷ میلیارد بشکه، در استان ایلام واقع گردیده است. به عبارت دیگر استان گازخیز ایلام بعد از عسلویه، بزرگترین ذخایر گازی کشور را داراست.

امروزه فرآوری صنایع پتروشیمی، عاملی مهم در تأمین مواد اولیه برای بخش‌های اقتصادی کشورهاست، چرا که از یک سو با فرآوری تولیدات صنایع در اشتغال‌زایی نقش قابل توجهی ایفا می‌کند و از سویی دیگر ارزش افزوده ناشی از این فرآوری، به اقتصاد ملی دولت‌ها یاری رسانده و همزمان به احیاء بخش‌های اقتصادی همچون کشاورزی، خدمات ساختمان و اقتصاد عمومی کمک می‌نماید.

بنابراین با مخازن فراوانی که استان ایلام در دست دارد ضرورت احداث پتروشیمی وصنایع پایین دستی برای دستیابی به اقتصاد پایدار و اشتغالزایی برای استان نمود بیشتری پیدا کرد و این امر در۱۳۸۲/۰۴/۱۵ محقق شد.

نگاهی بر مجتمع پتروشیمی ایلام

با احداث پالایشگاه گاز ایلام به منظور پالایش میادین گازی تنگ بیجار و کمان کوه واقع در استان ایلام، طرح مجتمع پتروشیمی ایلام جهت استفاده از محصولات اتان، C3+ ، C5 این پالایشگاه، پس از مطالعات اقتصادی در نهصد و چهل و هفتمین جلسه هیئت مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی در تاریخ ۱۳۸۱/۰۴/۱۸ مورد تصویب قرار گرفت.

متعاقبا در تاریخ ۱۳۸۱/۰۶/۱۰ در شورای عالی اقتصاد به تصویب رسید. از این رو شرکت پتروشیمی ایلام در تاریخ ۱۳۸۲/۰۴/۱۵ تاسیس و مراحل احداث مجتمع در زمینی به وسعت ۱۲۲ هکتار در بخش چوار و به فاصله ۱۸ کیلومتری شمال غربی شهرستان ایلام آغاز گردید.از اهداف این طرح، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: ایجاد اشتغال در استان، استفاده بهینه از محصولات تولیدی پالایشگاه گاز و تبدیل آن به محصولات ارزشمند پتروشیمیایی با ارزش افزوده بیشتر، ایجاد صنایع پایین‌دستی در منطقه و رونق اقتصادی استان،افزایش خدمات جانبی در سطح منطقه، با توجه به ماهیت واحدهای پتروشیمی است.

مجتمع پتروشیمی ایلام شامل دو فاز می باشد که فاز اول شامل واحدهای پلی اتیلن سنگین، برق و بخار، سرویس های جانبی، خط لوله انتقال اتیلن است و در آبان ماه ۹۲ به بهره برداری رسید و فاز دوم مجتمع شامل واحدهای شیرین سازی خوراک و الفین می باشد.

۹۵ درصد نیروهای مجتمع پتروشیمی ایلام بومی منطقه هستند

با علم به صنعت پر سود پتروشیمی ونقش اقتصادی که در کشور دارد به شرکت پتروشیمی ایلام رسیدیم که ۹۵ درصد نیروهای این مجتمع را افراد بومی استان ایلام تشکیل داده است و زمینه اشتغال جوانان جویای کار زیادی را در استان فراهم نموده است .

صنعتی که دراوج تخصصی بودن، به هر واحدی از آن مراجعه می شود نشان از مدیران و جوانانِ متخصص و متعهد بومی منطقه دارد که به خوبی توانستند این مجتمع بزرگ و پر کاربرد را اداره نمایند واشتغالزایی، خودکفایی و توسعه اقتصادی از دستاوردهای این مجتمع بزرگ و مجموعه توانمند آن است.

نقش آموزش در پتروشیمی ایلام

پتروشیمی به مثابه یک دانشگاه عمل نموده و میلیون ها نفر ساعت آموزش فنی به مرحله مهارت که بالاترین مرحله آموزش است رسانده و باعث توانمند سازی جوانان گردیده است.

جوانان توانمند واحد HDPE در ایلام آموزش شرکت پتروشیمی میاندوآب را طی دو سال گذشته بر عهده داشته اند که نشان از تسلط و توانایی فرزندان ایلامی در این عرصه مهم صنعتی دارد ، ضمن اینکه برای راه اندازی شرکت میاندوآب از پرسنل ایلامی استفاده شده است، و این توانمندی ریشه در آموزش صحیح این شرکت آموزش محور داشته و قطعا این توانمندی فرزندان ایلام برای بخش آموزش شرکت پتروشیمی ایلام درآمد زایی نیز بهمراه داشته که تا حدودی مغفول مانده است.

با وجود تحریم ها واحد الفین،و SRU تنها توسط نفرات داخل کشور بویژه پرسنل بومی ایلامی راه اندازی شده است و این برای مردم ما بسیار ارزشمند است.

نقش آموزش و برگزاری کارگاه تخصصی آشنایی با مفاهیم پتروشیمی برای خبرنگاران

در اولین کارگاه هم اندیشی پتروشیمی و اصحاب رسانه که در ۱۲ آبان ماه ۱۴۰۰در هتل زاگرس ایلام و با حضور دکتر محمد کرمانی برگزار شد مخاطبین متوجه قدرت این صنعت بزرگ در عرصه های مختلف اقتصادی ، اجتماعی، اشتغالزایی و توسعه پایدار شدند و جواب بسیاری از سوالات مطرح شده به رشته تحریر در آمد‌.

این نظریه پرداز حوزه پتروشیمی با رند کردن آمار وارقام بیان کرد: در طول بیش از ۷۰ سال که از عمر صنعت پتروشیمی در ایران میگذرد، شاهد راه اندازی ۷۰ مجتمع پتروشیمی با حدود ۷۰ میلیارد سرمایه گذاری بوده ایم، که بطور متوسط هر پتروشیمی تنها برای هزار نفر ایجاد اشتغال می کند.

وی راه اندازی صنایع پیجیده ،با مهارت بالا و زمان بر مانند پتروشیمی را به صرف ایجاد اشتغال نادرست خواند و گفت: به ازای هر یک میلیون تن تولید محصولات پتروشیمی برای هزار نفر شغل ایجاد می شود این در حالی است که به ازای هر یک میلیون تن محصولات صنایع پایین دستی در پتروشیمی شهرها ،برای ۱۷۰ هزار نفر شغل ایجاد می گردد.

با این تفاسیر برای رسیدن به ایجاد اشتغال در شهرهای طالب اشتغالزایی بهترین راه حمایت و دستیابی به« پتروشیمی شهر»است که باعث تکمیل زنجیره پتروشیمی و ثروت آفرینی در کشور می شود.

وی در خصوص تاثیرات تحریم در سال های اخیر بر این صنعت گفت: صنعت پتروشیمی علاوه بر خنثی سازی تحریم ها و افزایش تولید و ارزآوری ، توانست به همت جوانان ایرانی راه توسعه را نیز پیدا کند.

کرمانی ضمن هشدار در مورد خام فروشی محصولات پتروشیمی عنوان کرد : با دوری از خام فروشی نفت، دچار معضل خام فروشی محصولات پتروشیمی هستیم که باید مطالبه گری توسط رسانه ها صورت گیرد و راه حل مناسب که همان احداث صنایع پایین دستی در شهر هاست مورد ارزیابی قرار گیرد.

وی توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی کشور در سال‌های گذشته وعدم توجه به تولید ماده حیاتی پروپیلن را عامل بسیاری از مشکلات دانست و افزود: با تمرکز بر تولید اتیلن و متانول در سنوات گذشته و غفلت از تولید پروپیلن مشکلاتی بوجود آمد ، اما با این حال سرمایه‌گذاران صنعت پتروشیمی کشور می توانند با توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در قالب پارک‌های پتروشیمی و ایجاد بنگاه‌های زودبازده زمینه تولید محصولات جدید ، ایجاد اشتغال پایدار، مدیریت و کاهش هزینه تولید و درنهایت کسب حداکثر ارزش ‌افزوده از مواد خام پتروشیمی را فراهم کنند.

دکتر کرمانی با بیان اینکه پتروشیمی می تواند صنعتی اشتغال زا و عامل تسریع رشداقتصادی باشد عنوان کرد :اگر اشتغال زایی را صرفا در احداث یک مجتمع پتروشیمی محدود نکنیم ودر قالب مجموعه ای از پتروشیمی وصنایع پایین دستی ترسیم کنیم که بتوانند از تولیدات پتروشیمی استفاده نمایند، در واقع متوجه این امر خواهیم شد که با احداث ۱۰۰۰ واحد پتروشیمی شهر ۱۷۰۰۰۰ هزار شغل ایجاد خواهد شد که می توان از آن بعنوان یک صنعت اشتغالزا که عامل تسریع رشد اقتصادی است نام برد.

وی در بخش دیگری از سخنانش به نمایندگان و مسئولین سیاسی استان پیشنهاد کرد در اندیشه ی همکاری با مدیران صنعت پتروشیمی، گسترش صنایع پایین دستی، بویژه تسریع در ایجاد پارک پروپیلن در استان باشند.

دکتر کرمانی، نیروی انسانی شاغل در حوزه صنعت پتروشیمی را سرمایه اصلی این صنعت برشمرد و خاطرنشان کرد: پرسنل متخصص و مجرب شاغل در مجتمع پتروشیمی ایلام، سرمایه ارزشمند این مجموعه هستند.
وی سامان بخشی پیکره نیروی انسانی و شناسایی نیروهای متخصص
را امری مورد توجه قرار داد و گفت: تربیت مدیران پتروشیمی نسل آینده ،مطابق بااستانداردهای جهانی و استفاده از تجارب مدیران باسابقه در کنار جذب نخبگان با توجه به نیازهای این شرکت از جمله مسائلی است که باید به صورت ویژه مورد بررسی قرار گیرد.

نویسنده: سمیه محمدی